تا دانش: سال سرمایه گذاری برای تولید
 
مطالب
 
امیدواریم مطالب و محصولات ارزشمندی در اختیار شما عزیزان قرار داده باشیم.

search

منابع تفسیر قرآن عبارتند از: آیات قرآن، سنت پیامبر و اهلبیت و عقل، آیا برای حجیت اینها در تفسیر قرآن دلیلی از خود قرآن و روایات وجود دارد؟

توضیحات کوتاه:

پرسش:منابع تفسیر قرآن عبارتند از: آیات قرآن، سنت پیامبر و اهلبیت و عقل، آیا برای حجیت اینها در تفسیر قرآن دلیلی از خود قرآن و روایات وجود دارد؟پاسخ:1. قرآن کریم:در ...

توضیحات:

پرسش:
منابع تفسیر قرآن عبارتند از: آیات قرآن، سنت پیامبر و اهلبیت و عقل، آیا برای حجیت اینها در تفسیر قرآن دلیلی از خود قرآن و روایات وجود دارد؟
پاسخ:
1. قرآن کریم:
در مورد قرآن کریم، مهم‌ترین دلیلی که داریم، آیه‌ی شریفه‌ی «مِنْهُ آیَاتٌ مُحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرَ مُتَشَابِهاتٌ»
در قرآن کریم آیات محکم داریم و آیات متشابه نیز وجود دارد و تعبیر آیه این است که «هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ» یعنی آیات محکم مثل مادر هستند و مرجع واقع می‌شوند، یعنی محل رجوع‌اند و آیات متشابه را باید به آیات محکم برگردانیم که این همان «تفسیر قرآن به قرآن» است.
علامه طباطبائی رحمه الله در مقدمه‌ی تفسیر المیزان، دلائل دیگری هم آورده از جمله اینکه قرآن: «تِبْیَاناً لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ»
است و مثال‌های دیگر.
بنابراین قرآن که بیان کننده‌ی همه چیز است قطعاً بیان کننده‌ی خودش نیز می‌باشد از این رو از خود آیات قرآن استفاده می‌شود، که آیات قرآن می‌تواند تفسیر آیه‌ی دیگر باشد.البته طبیعت هر کتابی این است که گوینده در جایی ممکن است عام سخن بگوید، در جایی خاص، در جایی مطلق و در جایی مقید، باید صدر و ذیل کلام را جمع کرد، اول سخن و آخر سخن و وسط سخن را در نظر گرفت مطالب را کنار هم گذاشت تا مقصود نهائی گوینده را به دست بیاوریم، این یک سیر طبیعی است که برای فهم کتاب‌های نویسندگان بکار می‌بریم، در فهم قرآن هم از همین روش استفاده می‌کنیم. بنابراین علاوه بر اینکه این سیر طبیعی وجود دارد، خود آیات قرآن هم رهنمود دارد البته در برخی از احادیث هم این مطالب یادآوری شده است.
2. سنت پیامبر و روایات ائمه معصوم علیهم السلام
قرآن کریم خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «أَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ»؛ «ما ذکر [: قرآن را، به سوی تو نازل کردیم، تا برای مردم بیانش کنی.»
تفسیر قرآن یعنی «بیان» و آشکار کردن، اینجا هم می‌فرماید: ما قرآن را به سوی تو [: پیامبر صلی الله علیه و آله فرستادیم تا برای مردم آن چیزی که نازل شده است را بیان و تفسیر کنی. بنابراین اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آیات قرآن را تبیین و تفسیر کند، ولی این تفسیر حجت نباشد، خلاف حکمت لازم می‌آید، یعنی خداوند دستور به چیزی داده، باشد و آن را معتبر نداند، بنابراین براساس این آیه شریفه‌ی اگر حدیثی از پیامبر در بیان و تفسیر آیه‌ای از قرآن به ما برسد برای ما حجت است.در مورد اهل بیت علیهم السلام ذیل همین آیه علامه طباطبائی رحمه الله می‌نویسند:
ما از این آیه حجیت بیان پیامبر را در تفسیر می‌فهمیم و از حدیث ثقلین، به دست می‌آید که اهل بیت علیهم السلام ملحق به پیامبرند که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به طور متعدد از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده که «من دو چیز گرانبها، یا سنگین را در میان شما گذاشتم، کتاب خدا قرآن و عترتم را»، بعد فرمود:
«ما إن تمسکتم بهما» اگر از هر دو استفاده کنید و به هر دو تمسک بجوئید، شما نجات پیدا می‌کنید.
حضرت می‌فرماید: «ما إن تمسکتم بهما لن تضلوا» اگر به هر دو، هم قرآن و هم اهل بیت علیهم السلام تمسک پیدا کنید گمراه نمی‌شوید لذا مفهوم حدیث این است که «ما إن تمسکتم باحدهما أولا تمسکتم بهما»: اگر به یکی تمسک پیدا کنید یا به هیچ کدام تمسک پیدا نکنید گمراه خواهید شد. پس نه قرآن بدون اهل بیت انسان را به مقصد می‌رساند، نه اهل بیت بدون قرآن، باید هر دو، با هم باشد تا انسان را به سر منزل مقصود برساند. بدین ترتیب علامه طباطبائی از این روایت استفاده می‌کند که بیان و تفسیر اهل بیت علیهم السلام برای ما معتبر است.
البته دلائل دیگری هم وجود دارد مثل عصمت اهل بیت علیهم السلام، و دلائل خاصی که دارد و همچنین روایات دیگری که در این زمینه وارد شده که مجال ذکر آنها نیست.3. عقل:
حجیت عقل ذاتی است یعنی در حقیقت عقل پایه‌ی معارفِ بشری است، و خود عقل دلیلی بر اعتبارش نمی‌خواهد. در مورد حجیت عقل مثال می‌زنند به‌تر بودن آب. آب‌تر است و چیزهای دیگر بوسیله‌ی آب‌تر می‌شود و این‌تری آب از کجاست از خود ذات آب است.
حجیّت عقل هم ذاتی است علاوه بر این که در احادیث و آیات هم اشاراتی بر این حجیت داریم مثلًا در سوره‌ی مبارکه نحل می‌فرماید: «قرآن را نازل کردیم تا پیامبر برای مردم بیان بکند، و به خاطر اینکه تفکر بکنند.
«لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ»
در آیات متعددی از قرآن به تدبر، تفکر، تعقل دعوت شده، وقتی آیاتی ما را به تدبر و تفکر می‌خواند، اگر ما تفکر و تدبر را، معتبر ندانیم خلاف حکمت لازم، می‌آید. علاوه بر اینکه در احادیث نیز آمده که ما دو حجة داریم، «حجة ظاهرة و حجة باطنة»؛ حجت ظاهری پیامبر و اهل بیت علیهم السلام هستند و حجت باطنی عقل ماست. بنابراین علاوه بر اینکه، حجیت عقل ذاتی است در آیات و روایات هم به اعتبارش اشاره شده است.پرسش:
نقش علوم تجربی در تفسیر قرآن چیست؟ آیا علوم تجربی منبع تفسیر قرآن هستند یا تفسیر قرآن منبعی برای شناخت علوم تجربی می‌باشد؟!
پاسخ:
موضوع قرآن و علوم تجربی نیاز به بحث مفصلی دارد تا ابعاد مختلف آن روشن شود که در این مجال نمی‌گنجد از این رو ناچاریم نگاهی گذرا به این بحث داشته باشیم:
قرآن کریم در آیات متعددی، به مسائل طبیعت، کیهان‌شناسی، ساختار بدن انسان و غیره اشاره کرده بعضی از معاصرین مصر آیات مربوط به مسائل طبیعی در قرآن را 1322 مورد شمرده‌اند: که البته در تحقیقات ما بیش از این به شمار آمده است. بنابراین حدود 15 قرآن مباحثی است که مربوط به اشارات علمی قرآن است گاهی به حرکت خورشید اشاره کرده «وَالشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا» گاهی نیروی جاذبه را مطرح می‌کند «رَفَعَ السَّماوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا»
گاهی زوجیت گیاهان مورد توجه واقع می‌شود،
گاهی به مراحل خلقت انسان اشاره کرده است و مانند آن.
که فهم این آیات نیاز دارد که مفسر، با علوم تجربی روز آشنائی داشته باشد، اگر انسان با علوم مربوط به هر آیه آشنائی نداشته باشد ممکن است برخی از این آیات را حتی اشتباه تفسیر کند.
یادآوری: درست است که قرآن اشارات علمی دارد و اشارات علمی قرآن موجب رشد علوم تجربی شده، ولی این بدان معنا نیست که همه‌ی علوم تجربی در قرآن وجود دارد، قرآن کتاب فیزیک یا شیمی، یا کتاب پزشکی یا دایرة المعارف علمی نیست، ولی اشاراتی دارد که گاهی اوقات در حد اشارات اعجازآمیز است؛ و از آن طرف اگر انسان این اشارات را در کنار آموزه‌ها و دستاوردهای علوم تجربی به تتبع ننشیند و به عبارت دیگر علوم تجربی را در فهم قرآن استخدام نکند، ممکن است خوب مطلب را متوجه نشود و در فهم آیه به بی‌راهه برود.
مثال: قرآن کریم می‌فرماید: «وَالشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا»
خورشید جریان دارد تا محل استقرار خودش
برخی از قدمای مفسرین این آیه‌ی شریفه را این طور معنا می‌کردند که «مقصود همین حرکت کاذب است» چون در علم کیهان‌شناسی در آن زمان تفکر «هیئت بطلمیوس» حاکم بود و فکر می‌کردند که زمین مرکز جهان است، و خورشید به دور زمین می‌گردد، حس کاذب انسان هم همین را تأیید می‌کرد، که صبح خورشید از شرق طلوع می‌کند و پایان روز در غرب غروب می‌کند. برخی از مفسرین نیز همین حرکت کاذب خورشید را از آیه استفاده کردند، در حالی که مفسرین امروز می‌گویند: با توجه به اینکه ما می‌دانیم که خورشید مرکز منظومه‌ی شمسی است و زمین به دور خورشید می‌چرخد و این دیدن طلوع و غروب ما، حس کاذبی است پس معلوم می‌شود که قرآن به حرکت واقعی خورشید اشاره می‌کند که یا این حرکت به طرف مرکز کهکشان راه شیری و به دور مرکز کهکشان می‌چرخد، یا به طرف ستارگان دور دستی می‌رود مثلًا تا زمانی که انرژی آن تمام شود و به سیاه چاله‌ها ملحق شود، برخی گفته‌اند، به ستاره‌ای مثل (وُگا) ملحق می‌شود و ...
بنابراین حرکت واقعی خورشید مطرح است حرکتی که خورشید به همراه منظومه شمسی دارد، یا حرکت خورشید به دور خودش یعنی حرکت وضعی یا حرکت انتقالی؛ بنابراین حرکت واقعی خورشید مد نظر است نه این حرکت کاذب خورشید. با این مثال‌ها روشن شد که علوم تجربی در فهم قرآن مؤثر است. و حداقل در این 1322 آیه ما باید به علوم تجربی توجه داشته باشیم ولی باید مواظب باشیم که:1. نظریه‌ها و فرضیه‌های اثبات نشده‌ی علمی را بر قرآن تحمیل نکنیم؛
2. از طرفی دچار استخراج علوم از قرآن نشویم و به‌دام این مسائل نیفتیم؛
3. مطالب علمی که به حد بداهت حسی رسیده باشد و قطعی باشد مثل کرویت زمین و ... را می‌توان در تفسیر قرآن از آن به عنوان قرینه استفاده کرد که گاهی اعجاز علمی قرآن را نیز نشان می‌دهد چنانچه از مثال‌ها معلوم شد.

پرسش و پاسخ‌های قرآنی ویژه جوانان (شبنم مهر)/ زیر نظر محمدعلی رضایی‌اصفهانی و جمعی از پژوهشگران قرآنی/ قم: انتشارات پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن ۱۳۸۶
سایر اطلاعات:
کد مطلب: x24a1
وضعیت مطلب: فعال
گروه اصلی: مذهبی     زیرگروه: قرآن

دفعات بازدید: 17     محبوبیت: 4   (کمترین=0 و بیشترین=5)    تعداد شرکت کننده در نظر سنجی مجبوبیت: 
تاریخ ثبت: 1401/10/14 ب.ظ 5:47:30


لینک صفحه ی مطلب: https://tadanesh.ir/t?c=x24a1


هم گروهی ها
image
پرسش:آیا اقوال و نظرات صحابه و تابعین از منابع تفسیر قرآن به شمار می‌آید؟پاسخ:در مورد اقوال صحابه و تابعین، باید تفصیل قائل بشویم:1. گاهی یکی از صحابه پیامبر اکرم صلی ...


image
پرسش:مقصود از آیات محکم و متشابه چیست؟ و چگونه باید آن‌ها را شناخت و معنا کرد؟پاسخ:موضوع محکم و متشابه در آیه‌ی هفتم سوره‌ی آل عمران مطرح شده:«هُوَ الَّذِی ...


image
پرسش:مقصود از نسخ و تغییر قوانین الهی چیست؟در سوره‌ی بقره آیه‌ی 106 می‌فرماید: «هیچ آیه‌ای را منسوخ نمی‌کنیم و از یاد مردم نمی‌بریم مگر اینکه بهتر از آن یا مانند آن ...


image
پرسش:نور چیزی دیدنی و محسوس است پس چگونه خدا نور است؟خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «لیس کمثله شی» و از این آیه بر می‌آید که خداوند قابل دیدن نیست و از طرفی در آیات ...


image
پرسش:ویژگی‌های انسان مومن چیست؟ پاسخ:تعدادی از صفات انسان مومن در سوره مومنون بیان شده است که به همین مناسبت این سوره «مؤمنون» نامیده شده است، در ابتدای این سوره ...


image
پرسش:چگونه می‌توان همیشه به یاد خدا بود؟ پاسخ:مقدمه: خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ»؛ «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم؛»و در سوره‌ی ...


image
پرسش:آیا دوست داشتن دیگران با درجات عالی تقوا منافات دارد؟ پاسخ:در همین راستا به پرسش‌هایی دیگر بر می‌خوریم مانند: آیا دوست داشتن غیرخدا لازم است یا نه؟ و آیا با ...


image
پرسش:مقصود از آرزوهای دراز (: طول امل) چیست؟ پاسخ:واژه «أمل» به معنای «آرزو» می‌باشد. آرزو دو گونه داریم و از آیات و روایات هم هر دو گونه برداشت می‌شود: یکی آرزوهای ...


image
پرسش:راهکارهای مبارزه با آرزوهای دراز و ناپسند چیست؟ پاسخ:برای آزادی از این نوع آرزوها در منابع دینی راه‌هایی عنوان شده که برخی از آنها را ذکر می‌کنیم:اول: دوری از ...


image
پرسش:در برخی آیات بعد از توبه اصلاح آمده مقصود از اصلاح کردن بعد از توبه چیست؟ پاسخ:در آیات متعددی از قرآن با تعابیر گوناگون می‌فرماید:«فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ...